NMBS: wijziging van de tarieven, nieuw beheerscontract en het Flex abonnement

De verhoging van de tarieven van abonnementen vanaf 1 februari is hoger dan de gezondheidsindex (+8,73% tussen juni 2021 en juni 2022) omdat de NMBS de stiptheidsdoelstelling heeft gehaald. De effectieve stiptheid van de reizigerstreinen was met 90,3% in 2022 minder goed dan het jaar ervoor, maar de stiptheidsdoelstelling in 2012 was vastgelegd op 85,63% en de doelstelling dus gehaald. Deze mogelijkheid is voorzien in het kader van het oude beheerscontract met de federale overheid. Het volgende beheerscontract is ambitieuzer op dit punt.

Nieuw beheerscontract

Een nieuw beheerscontract en openbare dienstverlening werd gesloten tussen de overheid en de NMBS eind 2022 en werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 10 januari 2023 (KB van 26 december 2022). Dit contract voorziet in een verhoging van het vervoersaanbod, samen met bijkomende middelen voor de komende 10 jaar (2023-2032). Verder wordt ook een nieuwe, meer ambitieuze prijspolitiek voorzien. Dit was een van de aanbevelingen van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven en de Nationale Arbeidsraad in hun unaniem advies van 26 januari 2022 (CRB 2022-0190).

Advies van de Raden

Op 24 januari hebben de Raden (waarin Unisoc zetelt) een advies (CRB 2023-0123)  gegeven dat uit vier delen bestaat. In het eerste deel bespreken de Raden de gevolgen van de verhoging van de abonnementstarieven voor woon-werkverkeer op vlak van mobiliteit en financiën (voor de NMBS, de werkgevers en de werknemers). Vervolgens formuleren ze meerdere aanbevelingen voor het slagen van de toekomstige flexibele abonnementen van de NMBS, om het woon-werkverkeer via de trein te flexibiliseren. In het daarop volgende deel geven ze meerdere aanbevelingen voor het versterken van de combinatie en integratie van de tarieven van alle vormen van openbaar vervoer (NMBS, TEC, De Lijn, MIVB). Tot slot vragen de Raden om geconsulteerd te worden bij voorstellen van wijziging van de tarieven en het aanbod aan producten van de NMBS.

De Raden constateren dat verschillende redenen aan de grondslag liggen van de toepassing van de maximaal toegelaten verhoging van de tarieven: de verhoging moet het economisch evenwicht van de NMBS bewaren en vermijden dat er een samensmelting komt tussen de financiële schuld van de NMBS en de staatsschuld; het moet toelaten aan de NMBS om het toekomstige performantietraject te respecteren, een deel van de verhoging van de elektriciteitskosten te compenseren (+300 miljoen in 2023 tegenover 2021, voor de energiecrisis), etc.

Verhoging van de tarieven & kwaliteit van de dienstverlenging

De Raden merken echter op dat de verhoging van de tarieven die inwerkingtreden op 1 februari 2023 niet samenlopen met een verbetering van de kwaliteit voor de reiziger: in vergelijking met vorig jaar is het aantal afgeschafte en vertraagde treinen verhoogd en is er in verschillende treinen plaatstekort vastgesteld, ondanks dat het aantal reizigers nog niet gelijk is aan het aantal reizigers voor de pandemie veroorzaakt door het COVID-19 virus. Dit kan negatieve gevolgen hebben, zowel voor de mobiliteit als voor de financiële inkomsten van de NMBS.

Derdebetalersregeling & 80/20

Uit federale cijfers over het woon-werkverkeer die een keer per drie jaar wordt gehouden onder 1,5 miljoen werknemers in ons land, blijkt dat bijna 7 op 10 werknemers (actief in een onderneming met meer dan 100 werknemers) recht hebben op de volledige terugbetaling van hun woon-werkverkeer via de trein. In dat kader speelt het derdebetalerssysteem 80/20 (waarin de werkgever 80% van de “reële prijs” van de treinkaart voor zijn rekening neemt en de overheid de overige 20%), in de praktijk een grote rol (65% van de verkoop van abonnementen woon-werkverkeer via de trein). In 2022 waren 99,8% van alle derdebetalersregelingen gesloten door de NMBS met werkgevers uit de privésectoren 80/20-contracten. Dat wil zeggen dat de bijdrage van een groot aantal werkgevers zal verhogen. Dit is in het algemeen ook van toepassing op de socialprofitsector. 

Flex abo

De Raden stellen vast dat het aantal abonnementen woon-werkverkeer (de belangrijkste inkomstenbron van de NMBS) stijgt tegenover 2021, maar dat het nog steeds 15% minder is dan in 2019. Dit is te verklaren door de uitbreiding van het telewerk en door andere evoluties op de arbeidsmarkt (zoals de toename van de deeltijdse arbeid en werknemers die werken op meerdere plaatsen) : het aantal telewerkers is verhoogd (75% van de woon-werkabonnees tegenover 42% in 2019) en het aantal gemiddelde pendeldagen per week tussen woon- en werkplaats is verlaagd (2 à 3 dagen per week tegenover 3 à 4 dagen per week in 2019).

Om te antwoorden op deze “nieuwe realiteit” heeft de NMBS flexibele abonnementen gelanceerd in 2023. De Raden denken dat de flexibele abonnementen een belangrijke tool kunnen zijn om de woon-werkabonnees terug te winnen en om nieuwe abonnees aan te trekken. Ze onderlijnen evenwel het belang van het stellen van een aantrekkelijke prijs, en de abonnementen toeganklijk te maken via het derdebetalersysteem (80/20).

De Raden werden geïnformeerd door de NMBS dat 40% van de woon-werkabonnees ook een abonnement bezitten voor een regionale openbare vervoersdienst. De Raden pleiten voor een integratie van de tarieven en voor flexibele formules voor woon-werkabonnementen.

Wat betekent deze verhoging voor de tussenkomst van de werkgever?

De sociale partners hebben (nog) niet onderhandeld over een verhoging van de forfaitaire tussenkomst van de werkgever zoals voorzien in CAO 19nonies van 23 april 2019. De tussenkomst van de werkgever bijft dus ongewijzigd voor zij die de CAO volgen.

De werkgevers die evenwel het derdebetalersysteem gebruiken, zien hun tussenkomst wel verhoogd.

De meest recente tarieven van de NMBS en de bedragen van de tussenkomst van de werkgever zijn beschikbaar onder de rubriek documenten van de themafiche (enkel beschikbaar voor de leden).

Terug naar themafiche