De consumptieprijsindex is een index die maandelijks berekend wordt (reeds sinds 1920). Deze index wil de evolutie weergeven van de kost om dagdagelijks te leven. Daarvoor wordt een korf samengesteld die de aangekochte goederen en diensten bevat die representatief zijn voor de verbruiksgewoonten van gezinnen. Het is de evolutie van die korf die gemeten wordt. Dit indexcijfer meet niet zozeer het prijsniveau van de goederen en diensten, maar wel de schommeling ervan tussen meerdere periodes. Sinds 2013 wordt het indexcijfer berekend volgens het systeem van de kettingindex. De goederen en diensten kunnen daarbij naar de toekomst toe aangepast worden, en ook de methodologie kan veranderd worden.

Op Belgisch en Europees niveau is deze index een belangrijke aanwijzing om prijsverhogingen te analyseren of de inflatie te berekenen.

Dit indexcijfer wordt maandelijks gepubliceerd na goedkeuring door de indexcommissie (paritair orgaan). Deze publicatie gebeurt op de website van de FOD Economie.

De gezondheidsindex wordt al sinds 1994 berekend, en wordt rechtstreeks afgeleid uit de consumptieprijsindex. Een aantal producten wordt daarvoor uit de korf van goederen en diensten gehaald die gebruikt wordt voor de berekening van de consumptieprijsindex.

De producten die uit de korf gehaald worden, zijn de volgende: alcoholische dranken, tabakswaren en motorbrandstoffen (met uitzondering van LPG). Een lijst van de uit de korf “uitgeschakelde getuigen” is beschikbaar op de website van de FOD Economie.

De afgevlakte gezondheidsindex komt overeen met de gemiddelde waarde van de gezondheidsindexen van de 4 laatste maanden. Dit maakt dit indexcijfer minder veranderlijk dan de gezondheidsindex en de consumptieprijsindex.

De wet van 23 april 2015 tot verbetering van de werkgelegenheid, die een indexsprong van 2% voorzag, had de afgevlakte gezondheidsindex geblokkeerd op haar niveau van maart 2015. Een referentie-index ten belope van 98% van de afgevlakte gezondheidsindex werd vastgelegd vanaf april 2015. De blokkering van deze index heeft geduurd tot april 2016. Op dat ogenblik had de referentie-index de waarde van de afgevlakte gezondheidsindex in maart 2015 overschreden.

Sinds april 2016 wordt de afgevlakte gezondheidsindex op dezelfde manier berekend dan de referentie-index, en is dan ook gelijk aan het rekenkundig gemiddelde van de gezondheidsindex van de laatste 4 maanden vermenigvuldigt met een factor 0,98.

Het principe van de spilindex is eigenlijk redelijk simpel. Het gaat eigenlijk om aanpassingsdrempels die op voorhand vastgelegd worden. Wanneer de gekozen index de gedefinieerde spilindex bereikt of overschrijdt, worden de elementen (lonen,…) waarop deze betrekking heeft aangepast.

De spilindex kan in principe zelf bepaald/gecreëerd worden (door een paritair comité, door een onderneming,…). Wanneer men in België echter verwijst naar de spilindex, verwijst men vaak naar de spilindex voor de sociale uitkeringen en de lonen in de publieke sector. Het gaat dus over een opeenvolging van indexen, vastgelegd op voorhand of na elke overschrijding van een index. De volgende index bedraagt telkens de vorige spilindex vermenigvuldigd met 1,02.

De spilindex baseert zich op de afgevlakte gezondheidsindex.  Het overschreden leidt tot een indexering van de wedden in de publieke sector, en leidt ook tot een indexering van de lonen in een groot deel van de private socialprofitsector.

Bovenstaande grafiek illustreert de concepten die hierboven beschreven werden.